Otępienie alkoholowe nazywane również demencją alkoholową to przewlekłe zaburzenie funkcji poznawczych współwystępujące z alkoholizmem. Zazwyczaj pojawia się w okresie dojrzałym – po 60.–65. roku życia, ale może dotyczyć także młodszych osób.
Otępienie tego typu czasami przypomina inne choroby, np. chorobę Alzheimera, jednak różni się od nich w jednej podstawowej kwestii. Wcześnie wykrytą demencję alkoholową da się wyleczyć, a jej skutki mogą być przynajmniej częściowo odwracalne.
Żeby pokazać, jak duży wpływ na ryzyko wystąpienia objawów otępiennych ma nadużywanie alkoholu, przeprowadzono badania na szeroką skalę. Zespół z INSERM – Universite Paris Diderot we Francji pod kierownictwem Michaela Schwarzingera zebrał i poddał analizie dane dotyczące pacjentów powyżej 20. roku życia, którzy zostali przyjęci do francuskich szpitali w latach 2008–2013 z objawami demencji. Było to aż 1 100 000 osób. Po badaniu wszystkich przypadków stwierdzono, że ponad 57 000 z nich to pacjenci nadużywający alkoholu. Wniosek nasuwał się sam – intensywne picie alkoholu i choroba alkoholowa zdecydowanie zwiększają ryzyko wystąpienia wczesnych objawów demencji. Obecnie mówi się wręcz, że ryzyko to rośnie ponad trzykrotnie zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.
Trzeba jednak pamiętać, że zespół Schwarzingera brał pod uwagę wyłącznie najcięższe przypadki alkoholizmu, które wymagały hospitalizacji. Co za tym idzie, rzeczywista skala problemu może być dużo większa.
Przyczyny
Przyczyn otępienia alkoholowego upatruje się w wysokiej toksyczności etanolu. Jego oddziaływanie na cały organizm, w szczególności na ośrodkowy układ nerwowy, należy do bardzo niekorzystnych. Szacunki pokazują, że ze względu na wspomnianą toksyczność etanolu, urazy głowy, niedobory substancji odżywczych, witamin i minerałów charakterystyczne dla przebiegu choroby alkoholowej, u niemal 70% przebadanych alkoholików obserwuje się zaniki kory mózgowej – istoty szarej. Kora, najmłodsza ewolucyjnie część układu nerwowego, odpowiada za planowanie, pamięć, procesy myślowe, kontrolę impulsów, funkcji emocjonalnych i intelektualnych. To w niej mieszczą się również ośrodki zmysłów. Dlatego ewentualne uszkodzenie nawet niewielkich obszarów prowadzi do wystąpienia poważnych objawów.
Objawy
Wśród objawów otępienia alkoholowego wymienia się upośledzenie wyższych funkcji korowych, czyli pamięci, myślenia, mowy, uczenia się i orientacji. U pacjentów z tą chorobą nasila się proces otępienny. Początkowo występują zaburzenia pamięci – zwłaszcza krótkotrwałej – czyli np. problemy z zapamiętywaniem nowych informacji, z także z planowaniem, myśleniem, liczeniem oraz rozumieniem przekazywanych treści. Można to zaobserwować m.in. wtedy, gdy chory nie może sobie przypomnieć niedawnych wydarzeń, przechodzi w krótkotrwałe stany apatyczne, pozostaje obojętny na to, co się do niego mówi. Z czasem pacjent z otępieniem alkoholowym staje się coraz mniej samodzielny, nie potrafi sobie poradzić w codziennych sytuacjach, zapomina o najprostszych czynnościach, które dotychczas były dla niego rutyną.
Oprócz tego zazwyczaj wraz ze wspomnianymi wyżej objawami pojawiają się: pogorszenie kontroli emocjonalnej, w tym zmiany osobowości – impulsywność, drażliwość, niekontrolowane wybuchy złości, nieuzasadniona euforia lub odhamowanie; upośledzenie motywacji oraz zaburzenia w sferze zachowań społecznych – niedostosowywanie się do norm albo infantylne zachowania.
Trzeba pamiętać, że jeżeli zmiany zachowania, a zwłaszcza dezorientacja co do miejsca, czasu i tego, kim jest pacjent, nastąpią nagle i powodują brak logicznego kontaktu z chorym, należy natychmiast udać się do szpitala. Takie objawy mogą świadczyć o niedokrwieniu mózgu, ucisku tętniaka lub guza na wybrane obszary albo o krwawieniu do mózgu, a to w skrajnych przypadkach prowadzi do śmierci.
Jeszcze raz podkreślmy, że demencja alkoholowa ma charakter postępujący. Jej objawy pogłębiają się w czasie, skutkując całkowitym uzależnieniem chorego od otoczenia. Jeśli zostanie wykryta we wczesnym stadium i pacjent podda się leczeniu, może wrócić do normalnego życia.
Główny problem z diagnostyką otępienia alkoholowego polega na tym, że jego objawy bardzo mocno przypominają np. chorobę Alzheimera. Z tego powodu, aby wykluczyć inną postać otępienia, powinno się przeprowadzić nie tylko badania obrazowe – rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową – które ujawniają obszary w mózgu pozbawione istoty szarej, lecz także szczegółowe badanie psychiatryczne. Dzięki wywiadowi potwierdzającemu alkoholizm można postawić jednoznaczną diagnozę i rozpocząć leczenie.
Leczenie
Podstawowym elementem leczenia jest pozostawanie w trzeźwości. Kiedy pacjent świadomie zdecyduje się na rezygnację z alkoholu, uzupełnia się niedobory pokarmowe – zwłaszcza w przypadku niskiego poziomu witamin z grupy B oraz niektórych minerałów – i przeprowadza psychoterapię. Długotrwała abstynencja pozwala na odbudowę przynajmniej części uszkodzonych obszarów w mózgu. Bardzo duże powodzenie leczenia obserwuje się u młodych mężczyzn i u kobiet bez względu na wiek.
Bibliografia
- M. J. Kacperska, Wpływ alkoholu na układ nerwowy, czym jest otępienie alkoholowe?, https://www.psychiatria.pl/artykul/wplyw-alkoholu-na-uklad-nerwowy-czym-jest-otepienie-alkoholowe/14916
- A. Klimkiewicz, Zaburzenia psychiczne wynikające z picia alkoholu, https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/uzaleznienia/81341,zaburzenia-psychiczne-wynikajace-z-picia-alkoholu
- Nadużywanie alkoholu to największy czynnik ryzyka demencji, na który mamy wpływ, http://www.rynekzdrowia.pl/Badania-i-rozwoj/Naduzywanie-alkoholu-to-najwiekszy-czynnik-ryzyka-demencji-na-ktory-mamy-wplyw,181557,11.html
- Otępienie alkoholowe, http://www.psychologia.edu.pl/slownik/id.otepienie-alkoholowe/i.html
- Z. Wojtasiński, „Demencja alkoholowa” mało znana i lekceważona, http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C78139%2Cdemencja-alkoholowa-malo-znana-i-lekcewazona.html
