Nawet niewielkie ilości wypitego alkoholu mogą mieć wpływ na zmiany w zachowaniu człowieka. Mogą one zdarzać się u osób pijących przez długi okres czasu, ale też u takich spożywających alkohol rzadko, tylko okazjonalnie.
Podczas spożywania alkoholu dochodzi do upośledzenia funkcjonowania układu nerwowego. Osoba pijąca jest wtedy podatniejsza na zmiany nastrojów, które mogą przybierać różne formy, od szczęścia po agresję oraz może zacząć postrzegać inaczej swoje otoczenie.
Agresja u osób pijących
Człowiek pod wpływem alkoholu może dopuszczać się wielu różnych zachowań, których nie ujawniałby w stanie trzeźwości. Zdarzają się też agresywne zachowania do których zaliczamy bezpośrednią przemoc fizyczną, groźby, wandalizm czy złe nastawienie. Osoby z zaburzeniami psychicznymi lub wrodzonymi skłonnościami do agresji, są bardziej narażone na wystąpienie tego typu zachowań po nadużyciu alkoholu. Problem ten dotyka zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Odpowiadają za to zmiany zachodzące m.in. w mózgu pod wpływem spożytego alkoholu, które zniekształcają postrzeganie otoczenia przez pijaną osobę.
Agresywne zachowania mogą te z występować u osób, które nie wykazują skłonności do popadania w gniew, ale nie potrafią przewidywać konsekwencji swoich czynów. Oznacza to, że osoby będące bardziej beztroskie i spontaniczne od innych, narażone są na występowanie niewłaściwych reakcji w stanie upojenia alkoholowego.
Alkoholizm u ofiar przemocy
Ofiary przemocy również mogą wypijać zbyt duże ilości alkoholu. Jest to ich sposób na odreagowanie i poradzenie sobie z traumą. Uważają one, że alkohol pomaga im się rozluźnić, zrelaksować, a po czasie uświadamiają sobie, że nie potrafią bez niego normalnie funkcjonować. Takie osoby również powinny szukać pomocy u psychologów czy na terapii, aby móc zacząć normalnie żyć.
Wpływ alkoholu na mózg
Spożyty alkohol może wywoływać agresywne zachowania ze względu na zmiany zachodzące w pracy mózgu. Pijana osoba nie jest w stanie racjonalnie ocenić sytuację, nie umie kontrolować swojego zachowania i ma problemy z przestrzeganiem ogólnie przyjętych zasad społecznych, które łamie np. poprzez awanturowanie się lub prowadzenie samochodu po spożyciu. Inne postawy, które można zaobserwować u osób pijących, alkoholików to:
- impulsywność,
- nieustanna chęć do zabawy,
- gwałtowny, wybuchowy temperament,
- brak odpowiedzialności, podejmowanie nieprzemyślanych decyzji,
- nerwowość,
- gwałtowne zmiany nastrojów,
- obniżone poczucie własnej wartości,
- kłopoty w kontaktach z innymi ludźmi.
Pod wpływem alkoholu może pojawiać się wiele nieuzasadnionych zachowań, w tym agresja. Pijana osoba nie potrafi poprawnie oceniać sytuację, może dostrzegać niebezpieczeństwo lub czuć zazdrość, często bez potrzeby, co powoduje gwałtowną reakcję.
Osoby spożywające alkohol, w tym alkoholicy, mogę wykazywać zachowania impulsywne, kiedy w ich odczuciu czują się sprowokowani lub zagrożeni. Pod wpływem alkoholu funkcjonowanie ich organizmu jest zaburzone przez co mają problemy z tzw. uczuciowością wyższą – poczuciem empatii czy moralnością. Mają oni wtedy subiektywne poczucie, że są prowokowani przez otoczenie i muszą podejmować agresywne działania, aby temu się przeciwstawić. Czasem mogą nie mieć świadomości, jak bardzo krzywdzą wtedy bliskie osoby.
Hormony a agresja
Alkohol wpływa również na funkcjonowanie gospodarki hormonalnej. Testosteron odpowiada za rozwój pierwszo- i drugorzędowych męskich cech płciowych. Jego wysoki poziom w organizmie może prowadzić do większych skłonności w kierunku agresji po wypiciu alkoholu.
W innych przypadkach po wypiciu alkoholu może występować obniżony poziom serotoniny, która jest neuroprzekaźnikiem działającym w mózgu. Jest ona inhibitorem zachowania, a jej obniżona aktywność powoduje zwiększenie pobudliwości i drażliwości. Powoduje to problemy z utrzymaniem samokontroli i upośledza proces podejmowania decyzji.
Czynniki powodujące agresję
Niekiedy spożywanie alkoholu nie wpływa bezpośrednio na powstawanie agresji u alkoholika. Czasem po spożyciu alkoholu nawet w niewielkiej ilości, osoby poddają się tego typu zachowaniom, ponieważ ich się spodziewają, a upojenie alkoholowe dodaje im tylko odwagi. Pojawia się też zjawisko postrzegania, przez mężczyzn, kobiet po wypiciu alkoholu, jako otwartych na doświadczenia seksualne. W takich przypadkach mężczyzna pod wpływem alkoholu może wykazać się agresją spowodowaną swoimi mylnymi oczekiwaniami. Może to wyjaśniać związek między piciem alkoholu, a gwałtami podczas randek.
Do innych czynników wpływających na wzrost agresji zalicza się:
- traumatyczne wspomnienia i przeżycia z dzieciństwa,
- złe wzorce, otoczenie społeczne,
- uszkodzenia układu nerwowego,
- zaburzenia osobowości.
- podłoże genetyczne.
Agresywne zachowania pojawiające się u osób pijących i nadużywających alkoholu, mogą mieć związek z dzieciństwem. Osoba, która była świadkiem albo ofiarą przemocy, wychowywała się w rodzinie alkoholików, może powielać takie wzorce jako dorosły, nawet nieświadomie. Niekiedy agresja może też ujawniać się u osób, które miały komplikacje okołoporodowe skutkujące uszkodzeniem układu nerwowego.
Agresja u osób pijących sporadycznie
Osoby nieuzależnione również mogą mieć problemy z występowaniem agresji po sporadycznym wypiciu. Najczęściej występuje to wtedy, kiedy ktoś ma zamiar wszcząć awanturę czy rozpocząć bójkę, a alkohol ma dodać odwagi i pozbyć się zahamowań.
Agresja u trzeźwiejących alkoholików
Alkoholik, który postanowił zostać abstynentem często ma nieświadome poczucie winy za krzywdy, które wyrządził swoim bliskim. W trakcie leczenia może wtedy zasłaniać się złością lub atakami na członków rodziny. Przyczyną agresji może też być kompensacja, która jest mechanizmem obronnym polegającym na wynagradzaniu siebie za braki lub defekty. Rodzina alkoholika była często świadkiem upokarzających dla niego sytuacji, w którym nie był on autorytetem. Przez to stosuje on wobec najbliższych przemoc, aby zademonstrować swoją siłę i poczuć się lepiej, nie zważając na krzywdę innych.
Co robić w przypadku agresji
W niektórych przypadkach w kontaktach z alkoholikiem stosującym przemoc pomaga asertywność. Należy wtedy określić jasne granice, jakich zachowań nie chce się doświadczać i jakie to poniesie za sobą konsekwencje, jeżeli granice zostaną przekroczone. Jednak ciężko jest postawić się osobie uzależnionej, jeżeli przez lata było się krzywdzonym.
W przypadkach agresji występującej u alkoholików warto zwrócić się też o pomoc do psychiatry lub ośrodka dla alkoholików. Ważne jest, aby spróbować uświadomić osobie pijącej jej zachowanie i skutki do jakich może ono doprowadzić. Jednym z rozwiązań jest skierowanie alkoholika na przymusowe leczenie odwykowe. W takim przypadku trzeba złożyć wniosek do Gminnej Komisji do spraw Rozwiązywania problemów alkoholowych. Taka komisja może skierować chorego na badania do biegłego lekarza, który decyduje o potrzebie odwyku. Przy korzystaniu z takiego rozwiązania należy zebrać dowody potwierdzające, że alkoholik przez swoje zachowanie wpływa na demoralizację nieletnich, powoduje rozkład życia rodzinnego, zagraża porządku publicznego albo nie wykonuje swojej pracy.
Ośrodki Pomocy Społecznej (GOPS, MOPS) również pomagają wyjść z trudnej życiowej sytuacji, udzielają porad psychologicznych oraz prowadzą „Niebieską kartę”. Udzielają też pomocy przy sprawach urzędowych. O pomoc można również zgłaszać się do Ośrodka Interwencji Kryzysowej, który oferuje całodobowe schronienie oraz specjalistyczne konsultacje.
Osoby współuzależnione lub ofiary przemocy również mogą skorzystać z pomocy psychologicznej lub instytucjonalnej. Mogą one liczyć na wsparcie Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy „Niebieska Linia”. W przypadku pobicia mogą skorzystać one z pomocy Służby Zdrowia, gdzie zostanie im udzielona pomoc i mogą też uzyskać zaświadczenie o doznanych obrażeniach i zastosowanym leczeniu. Jedynie obdukcja jest płatna (koszt około 100 zł). Wykonują ją lekarze sądowi, których listy znajdują się na stronie każdego sądu okręgowego.
Bibliografia
- Alcohol Alert. 1997, National Institute on Alcohol Abuse and alcoholism. Nr: 38.
- Ryszkowski A., Wojciechowska A., Kopański Z., Brukwicka I., Lishchynskyy Y., Mazurek M. 2015. Funkcjonowanie w społeczeństwie osób uzależnionych od alkoholu. Journal of Clinical Healthcare, 1, s. 7-13.
- Reiss, A.J., Jr., & Roth, J.A., eds. Understanding and Preventing Violence. Vol. 3. Washington, DC: National Academy Press, 1994.
