Prosimy o kontakt

Zespół Korsakowa

Zespół Korsakowa (diencephalic amnesia) nazywany inaczej alkoholowym zespołem amnestycznym lub zespołem Wernickiego-Korsakowa jest objawem ciężkich zaburzeń metabolicznych będących efektem długotrwałego picia i przewlekłego niedożywienia. Wieloletnie nadużywanie alkoholu prowadzi do niedoborów witamin z grupy B, głównie witaminy B1 (tiaminy), które wpływają na wystąpienie zaburzeń psychicznych.

W latach 1887–1891 Siergiej Korsakow opublikował badania pokazujące związek zaburzeń psychicznych z polineuropatią, czyli zapaleniem wielonerwowym, a dopiero na początku XX wieku dostrzeżono związek pomiędzy encefalopatią Wernickiego i zespołem Korsakowa. Ostatecznie pokrewieństwo kliniczne obu chorób stwierdzono w 1904 roku – stąd też dzisiejsza nazwa „zespół Wernickiego-Korsakowa”. Część badaczy twierdzi, że choroba Korsakowa jest psychicznym następstwem encefalopatii Wernickiego.

W badaniach pośmiertnych charakterystyczne zmiany w mózgu stwierdza się u około 3% leczących się alkoholików.

Przyczyny zespołu Korsakowa

Zespół Korsakowa jest wynikiem niedoboru witamin z grupy B, głównie tiaminy, czyli witaminy B1. Zazwyczaj dotyka alkoholików, ponieważ zawarty w alkoholu etanol blokuje wchłanianie tiaminy w jelitach, a także hamuje powstawanie jej aktywnej formy w organizmie.

Czasami zespół Korsakowa występuje w efekcie zatrucia tlenkiem węgla, jako powikłanie po kile albo w następstwie niektórych urazów mózgu – środkowych części płatów skroniowych, hipokampa czy górnej części pnia mózgu. Zauważono również objawy charakterystyczne dla zespołu Korsakowa u pacjentów mających problemy z jadłowstrętem, utrudnionym wchłanianiem składników odżywczych przy chorobach układu pokarmowego oraz chorujących na AIDS. Niemniej jednak największy odsetek chorych jest uzależniony od alkoholu.

Najczęstsze objawy

Podstawowy objaw zespołu Korsakowa to głębokie upośledzenie pamięci świeżej. Osoba cierpiąca na ten zespół nie potrafi zapamiętywać i przywoływać nowych danych, nawet jeśli usłyszała je przed chwilą. Zazwyczaj ma problem z poczuciem czasu, jasnym i logicznym myśleniem oraz apatią. Ewentualne luki w pamięci łatwo zastępuje konfabulacjami – wspomnieniami rzekomymi – a także pseudoreminiscencjami (prawdopodobnymi zmyśleniami), tworząc nieprawdziwe historie. Obserwuje się również mieszanie sytuacji z teraźniejszości z tymi z przeszłości. Chory może spokojnie rozmawiać z kimś, a następnie, po chwili, nie być w stanie stwierdzić, że taka rozmowa w ogóle się zdarzyła. U osób z zespołem Korsakowa stwierdza się także zaburzenia aktywności, krytycyzmu np. anozoagnozja – zaprzeczanie problemom psychicznym – oraz mowy spontanicznej.

Jeśli dojdzie do wystąpienia zaburzeń neurologicznych, pojawiają się: dezorientacja, nieprawidłowe ruchy gałek ocznych, nierówność źrenic, brak reakcji na światło, niezborny chód, oczopląs, drgawki, zaburzenia czucia, problem z kontrolowaniem ruchów. Dodatkowo w przebiegu zespołu obserwuje się duszności, tachykardię, osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia ze strony układu pokarmowego, obrzęki w okolicy twarzy oraz niekontrolowane skurcze mięśni.

Trzeba pamiętać, że w zespole Korsakowa nie pojawiają się elementy typowe dla otępienia takie, jak zaburzenia myślenia abstrakcyjnego czy sądzenia.

Według badań, w około 20% przypadków psychoza przechodzi w głębokie otępienie. Zespół Korsakowa ze względu na różnorodne objawy zarówno psychiczne, jak i fizyczne, może powodować trwałe powikłania, a nawet śmierć.

W razie wystąpienia wyżej wymienionych problemów chory powinien jak najszybciej zgłosić się do neurologa, który po przeprowadzeniu wywiadu jest w stanie stwierdzić, czy rzeczywiście ma do czynienia z zespołem Korsakowa. Zazwyczaj połączenie długotrwałego alkoholizmu z charakterystycznymi zaburzeniami pozwala na szybkie postawienie diagnozy, ale nie zawsze się to udaje. W niektórych przypadkach, aby wykluczyć m.in. guzy lub tętniaki, przeprowadza się badania obrazowe – tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Można także oznaczyć poziom witaminy B1 w moczu lub w surowicy.

Jeśli zaś dojdzie do wystąpienia nagłej dezorientacji, drgawek lub problemów w wykonywaniu jakichkolwiek ruchów, chory powinien jak najszybciej trafić do szpitala, bo jest to stan zagrażający jego życiu.

Leczenie

Leczenie zespołu Korsakowa polega na pozajelitowym podawaniu witaminy B1 w dawce od 50 do 100 mg na dobę. Dodatkowo obniża się ilość węglowodanów w diecie oraz suplementuje magnez. potas i inne witaminy, aby przyspieszyć wchłanianie tiaminy do organizmu. Oprócz podawania witamin często stosowane są klonidyna i propranolol.

Zazwyczaj mimo to chorego nie udaje się całkowicie wyleczyć – do pełnego zdrowia po przeprowadzonej terapii wraca tylko około 25% pacjentów. Niektórzy mogą liczyć na częściową poprawę, a aż u ¼ objawy utrzymują się przez cały czas. Istotna dla skuteczności leczenia jest jak najszybsza diagnoza, abstynencja oraz odpowiednia dieta. Zazwyczaj osoby cierpiące na zespół Korsakowa przyjmują odpowiednie dawki witaminy B1 przez długi czas po wyjściu ze szpitala, aby rzeczywiście unormować jej poziom w organizmie.

Bibliografia

  1. A. Bilikiewicz, Organiczny zespół amnestyczny (zespół lub psychoza Korsakowa) [w:] A. Bilikiewicz, S. Pużyński, J, Rybakowski, J. Wciórka, Psychiatria. Tom II. Psychiatria kliniczna., Wrocław 2002.
  2. A. Klimkiewicz, Zaburzenia psychiczne wynikające z picia alkoholu, https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/uzaleznienia/81341,zaburzenia-psychiczne-wynikajace-z-picia-alkoholu
  3. M. Respondek, Zespół Wernickiego-Korsakowa, https://www.psychiatria.pl/artykul/zespol-wernickego-korsakowa/14059
  4. E.J. Sitek, W. Sołtan, Zespoły amnestyczne – neuropsychologia i diagnostyka kliniczna, https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/010/219/original/43-47.pdf?1472646882
  5. B.T. Woronowicz, Psychoza Korsakowa, http://www.psychologia.net.pl/slownik.php?level=51
  6. Zespół Korsakowa, http://www.psychologia.edu.pl/slownik/id.zespol-korsakowa/i.html
  7. K. Ziaja, Zespół Korsakowa, http://neuropsychologia.org/zespol-korsakowa
Zadzwoń 666 999 121