Anonimowi Alkoholicy

Uzależnienie od alkoholu jest uznane jako przewlekła, postępująca i śmiertelna choroba, która powoduje znaczące obniżenie jakości życia osób nią dotkniętych. Walkę z nią można podjąć na różne sposoby od zastosowanie wszywki alkoholowej po terapię i uczestnictwo w grupach wsparcia.

Anonimowi Alkoholicy (AA) są to grupy osób gromadzące się dobrowolnie i wspierające się w trzeźwości. Ich spotkania (mitingi) odbywają się regularnie, nawet codziennie, o określonych godzinach. Pomagają one w podwyższeniu jakości życia do poziomu osób nieuzależnionych. W Polsce istnieje około 2300 takich grup.

Grupy AA nie są przymusową formą leczenia alkoholizmu. Opierają się na anonimowości w kontaktach zewnętrznych. Personalia i wizerunek ich członków są nieujawniane w kontaktach np. z mediami. Sama wspólnota zrezygnowała z list obecności czy list członkowskich. Ogranicza to powoływanie się na pozycję społeczną czy wykształcenie podczas dyskusji w trakcie trwania spotkań.

Anonimowi alkoholicy nie zajmują żadnego stanowiska wobec alkoholu i polityki społecznej prowadzonej wobec niego. Nie określają też czasu potrzebnego do nauczenia się życia w trzeźwości i nie przywiązują wagi do warunków środowiskowych panujących w momencie rozpoczynania leczenia.

Model Minnesota

W Polsce system leczenia alkoholizmu opiera się na tzw. Modelu Minnesota. Łączy on wiedzę profesjonalistów – lekarzy i psychologów oraz pracowników z ruchu samopomocy. Podczas leczenia, alkoholicy, są zobligowani do uczestnictwa w spotkania Anonimowych Alkoholików, aby uzupełnić działania psychologów.

Głównym założeniem tego modelu jest to, że alkoholizm (lub inne uzależnienie) jest pierwotną choroba psychiczną. Ma ona podłoże biologiczne i społeczne, a osoby uzależnione powinny być traktowane tak samo jak inni chorzy, z należytym szacunkiem.

Terapeuta, który stosuje tę metodę umożliwia uzależnionemu samodzielną identyfikację symptomów choroby, co może motywować go do zmian. Poza tym, ważne jest też, aby wziąć pod uwagę fakt, że jednym z podstawowych symptomów jest zaprzeczanie problemowi.

Mitingi AA

Często spotkania Anonimowych Alkoholików odbywają się w obiektach czy budynkach należących do kościoła, ośrodkach pomocy społecznej, przychodniach odwykowych czy szpitalach z oddziałem odwykowym. Miejsce spotkania nie oznacza, że dana grupa jest powiązana z określoną instytucją, ponieważ AA nie łączy się z żadną opcją polityczną czy wyznaniem – jest neutralne.

Spotkania najczęściej trwają od godziny do dwóch. Można na nie wejść i wyjść w każdej chwili, nie ma przymusu pozostania do końca spotkania. Każdy uczestnik decyduje za siebie. Na spotkania nie trzeba przynosić żadnych skierowań, wyników badań czy nakazów sądowych.

Podczas mitingów członkowie AA mogą zbierać drobne datki, za które wynajmują salę do spotkań, drukują ulotki informacyjne czy kupują napoje. W trakcie takiego spotkania prowadzący, który jest jednym z członków Wspólnoty Anonimowych Alkoholików, podaje jego temat. Następnie głos zabierają po kolei uczestnicy – ci, którzy mają chęć. Jeżeli ktoś nie chce, nie musi się odzywać. W trakcie mitingów, przede wszystkim, odczytywane jest Dwanaście Kroków oraz Dwanaście Tradycji AA.

Dwanaście kroków AA

Podstawą działania AA jest udział uzależnionych w Programie Dwunastu Kroków. Jest to zbiór zaleceń, które pomagają wyjść z uzależnienia:

• 1 krok: mówi o uznaniu bezsilności wobec nałogu i zaakceptowaniu tego, że potrzebuje się pomocy i alkoholizm jest chorobą.
• 2 krok: stawiane są pytania prowadzące do odzyskania równowagi wewnętrznej i zdrowego rozsądku.
• 3 krok: polega na pomocy w walce z lękami i przymusem kontrolowania rzeczywistości, które pojawiają się po odstawieniu alkoholu.
• 4 krok: zdrowiejący alkoholik rozpoczyna intensywną pracę nad charakterem, uczy się opanowywania wybuchów złości itp.
• 5 krok: polega na otwarciu się na drugą osobę i opowiedzeniu jej o swoich wadach, problemach.
• 6 krok: nauka akceptacji samego siebie, swoich wad.
• 7 krok: jest otworzeniem się na Boga, jakkolwiek go alkoholik postrzega, pojmuje oraz prosi go o nieużywanie swoich wad, o ich usunięcie.
• 8 krok: alkoholik robi listę osób, które skrzywdził oraz przygotowuje się do zmierzenia z przeszłością.
• 9 krok: jest zadośćuczynieniem alkoholika wobec skrzywdzonych osób.
• 10 krok: polega na obserwacji swoich zachowań w życiu codziennym, aby wyeliminować krzywdzenie innych ludzi.
• 11 krok: dotyczy rozwoju duchowego.
• 12 krok: jest zamknięciem całego cyklu leczenia; alkoholik może zacząć dzielić się swoimi doświadczeniami z innymi uzależnionymi.

Program Dwunastu Kroków polega na przewodnictwie duchowym. Został on stworzony przez innych uzależnionych, którzy pragnęli wyjść z nałogu i zmagali się z różnymi problemami. Uczy on akceptacji swojej choroby – uzależnienia od alkoholu oraz łączy duchowość z jakością życia. Najważniejszy jest pierwszy krok, który jest podstawowy. Na nim opierają się pozostałe kroki.

Sponsor

W trakcie trwania Programu Dwunastu Kroków, najważniejszą kwestią jest zaufanie, opierające się na relacji sponsorskiej. Jest to forma nieodpłatnego wsparcia, korzystnego dla obydwu stron. Sponsor daje wsparcie, opiekę i rady, a także, równocześnie, sam odnajduje swoją drogę. W relacji tej sponsor może mieć wielu podopiecznych. Ma też swojego własnego sponsora, dzięki czemu tworzą się duże rodziny sponsorskie, które mogą nawet wykraczać poza kraj. Takie wsparcie daje duże poczucie bezpieczeństwa dla podopiecznych.

Alkoholicy uczestniczący w takim programie i stosujący się do jego zaleceń pozostają trzeźwi oraz dają świadectwo innym alkoholikom, że można żyć pełnią życia bez dodatkowych używek.

Dwanaście tradycji AA

Są to podstawowe reguły według których funkcjonują grupy AA:

1. Powrót do zdrowia zależy od jedności AA, wspólne dobro zawsze powinno być na pierwszym miejscu.
2. Jedyną, ostateczną władzą jest Bóg, jakkolwiek się on wyraża w każdej grupie AA. Przewodnicy są tylko zaufanymi sługami, nie rządzą.
3. Jedynym warunkiem umożliwiającym członkostwo w AA jest pragnienie zaprzestania picia.
4. Każda grupa AA powinna być niezależna w sprawach jej dotyczących. Wyjątkiem są kwestie, które mogę wpłynąć na inne grupy lub AA jako całości.
5. Każda grupa ma jeden, główny cel – pomoc alkoholikowi, który cierpi.
6. Grupy AA nie powinny popierać, finansować ani użyczać nazwy żadnym pokrewnym ośrodkom ani zewnętrznym przedsięwzięciom, aby problemy z finansami lub prestiżem nie odciągały grupy od głównego, najważniejszego celu.
7. Każda grupa powinna być samowystarczalna. Nie powinna przyjmować żadnych zewnętrznych dotacji.
8. Wspólnota AA powinna być zawsze nieprofesjonalna. Jedynie biura mogą zatrudniać niezbędnych pracowników.
9. AA nie powinni nigdy stać się organizacją. Dopuszczalne jest tylko tworzenie służb i komisji, które są bezpośrednio odpowiedzialne wobec tych, którym pomagają.
10. Grupy AA nie zajmują stanowiska wobec problemów spoza ich wspólnoty, aby nigdy nie zostały wciągnięte w publiczne polemiki.
11. Oddziaływanie AA opiera się na przyciąganiu, a nie reklamowaniu. Musi zostać zachowana anonimowość wobec prasy, radia i telewizji.
12. Anonimowość jest podstawą duchową tych tradycji. Przypomina o tym, że zasady mają pierwszeństwo przed osobistymi ambicjami.

Program HALT

Program ten stanowi część filozofii zdrowienia dla AA. Jego nazwa to skrót utworzony z angielskich słów: Hungry, Angry, Lonely, Tired (głodny, rozgniewany, samotny i zmęczony).⁴

Jest on zaleceniem, który zapobiega sięgnięciu po kieliszek. Polega na niedopuszczaniu do tych czterech stanów, które mogą przyczynić się do powrotu do nałogu. Należy wtedy ograniczać zagrożenia według następujących zasad:

• „Nie bądź głodny” – podczas leczenia, nie należy wychodzić z domu bez zjedzenia czegoś. Alkoholicy twierdzą, że pokusa na wypicie kieliszka jest większa, gdy są głodni. Głód powoduje też rozgniewanie. Jeżeli nie ma się możliwości zjedzenia czegoś przed wyjściem z domu lub w ciągu dnia to należy wypić herbatę, szklankę wody, soku lub mleka. Można też zjeść coś słodkiego. Przy stosowaniu takich zaleceń chęć na alkohol maleje.
• „Nie bądź rozgniewany” – zbyt wysoki poziom złości powoduje zaburzenia w normalnym funkcjonowaniu. W większości przypadków ten stan jest powodem do sięgania po kieliszek przez alkoholika, ponieważ upojenie pozwala na odprężenie. Przeciwieństwem tego uczucia jest wyciszenie i spokój. Na tym opiera się też program jednego dnia (24 godzin). Ważne jest, aby każdy dzień przeżywać dobrze, spokojnie i bez stresu. Należy ograniczać ilość spraw do załatwienia w ciągu dnia, bo stres może być powodem picia.
• „Nie bądź samotny” – samotność może być powodem frustracji, napięcia i rozżalenia. Nie jest najlepszym stanem dla alkoholika, który jest w trakcie leczenia. Społeczność AA oraz sponsor pozwalają na walkę z tym stanem oraz ograniczają izolację.
• „Nie bądź zmęczony” – należy unikać zbyt dużego zmęczenia psychicznego oraz fizycznego, ponieważ może to prowadzić do chęci sięgnięcia po kieliszek. Wydaje mu się, że alkohol usunie zmęczenie, a on ma jedynie tylko chwilowe działanie znieczulające. Należy skupić się na spokojnym wypoczynku np. spacerze czy relaksie umysłowym i fizycznym. Ważna jest również odpowiednia ilość snu.

Program jednego dnia (one day at a time – jeden dzień naraz)

Program ten nazywany jest również Programem 24 godzin lub Oazą spokoju. Jest sposobem Anonimowych Alkoholików na pozostawaniu w trzeźwości. Polega na tym, że chory ma skupić się na dniu dzisiejszym, na tych 24 godzinach. Ma za zadanie chronić chorego przed rozpamiętywaniem przeszłości, albo przed uciekaniem w nierealistyczne marzenia o przyszłości. Głównym jego zadaniem jest naprowadzenie alkoholika na aktualne problemy i zdarzenia. Dzięki temu może on swoją uwagę skupić na chwili obecnej.

Wielka Księga AA

Książka ta po raz pierwszy została opublikowana w 1939 r. Została przetłumaczona na wiele języków. Zawiera podstawowy tekst programu zdrowienia z choroby alkoholowej, którego przesłanie pozostało niezmienione od prawie pół wieku. Przedstawiona jest w niej istota działania programu Anonimowych Alkoholików oraz jego podstawowe zasady.

Jest ona uniwersalna, a wartości w niej zawarte mogą być stosowane z powodzeniem u osób obu płci, w różnym wieku i o różnych narodowościach na całym świecie.

Bibliografia

1. Wnuk M.2006. Poczucie jakości życia Anonimowych Alkoholików. Psychologia Jakości Życia, 5(1), str. 49-62.
2. Bukowski S., Bukowska B., Ilnicki S. 1999. Ocena efektywności ambulatoryjnej terapii alkoholików wzorowanej na Modelu Minnesota. Alkoholizm i Narkomania, 2, str. 237-245.
3. Wnuk M. 2007. Duchowy charakter Programu Dwunastu Korków a jakość życia Anonimowych Alkoholików. Alkoholizm i Narkomania, tom 20, nr 3, str. 289-301.
4. Woronowicz B.T. 2001. Bez tajemnic – o uzależnieniach i ich leczeniu. Instytut Psychiatrii i Neurologii.