Halucynoza alkoholowa nazywana również omamicą alkoholową lub ostrą omamicą to postać psychozy alkoholowej, w której obserwuje się przede wszystkim omamy słuchowe. U niektórych pacjentów mogą się one łączyć z urojeniami oraz omamami dotyczącymi innych zmysłów, w tym np. wzroku. Halucynoza jest drugą co do częstości występowania psychozą alkoholową – zazwyczaj towarzyszy objawom zespołu abstynencyjnego. Niektórzy badacze uważają, że to odmiana majaczenia alkoholowego.
Choroba ta została opisana w 1883 roku przez Emila Kraepelina, a nazwana w ten sposób przez Carla Wernickego. Polska tradycja psychiatryczna wprowadziła podział halucynozy na przewlekłą, podostrą i ostrą.
Szacuje się, że halucynoza występuje średnio u 1% osób uzależnionych od alkoholu – według różnych danych są to przedziały od 0,4 do 0,7% lub od 1 do 2%. U co piątego chorego ma charakter przewlekły, to znaczy utrzymuje się przez co najmniej kilka miesięcy. W związku z tymi statystykami uznaje się ją za rzadkie powikłanie alkoholizmu.
Przyczyny
Chorobę diagnozuje się wyłącznie u osób długotrwale i intensywnie nadużywających alkoholu, a przyczyną pojawienia się objawów jest jego nagłe odstawienie lub znaczne ograniczenie spożycia. Wynika to z toksycznego działania etanolu na mózg.
Objawy
Pierwsze objawy halucynozy alkoholowej pojawiają się nagle w drugim lub trzecim dniu abstynencji. Są charakterystyczne, dlatego po badaniu psychiatrycznym i zebraniu wywiadu także od bliskich chorego, lekarz może łatwo zdiagnozować pacjenta. Chory słyszy nieistniejące głosy, czasami należące do jego znajomych albo osób z rodziny. Zazwyczaj głosy te grożą mu, oskarżają i obrażają go, toczą z nim dyskusje, oceniają jego zachowania – przeważnie przekazują mu treści, które są w jakiś sposób dla niego nieprzyjemne.
Zdarza się, że omamy mają charakter imperatywny – głosy nakazują pacjentowi wykonanie jakiegoś zadania, np. popełnienie samobójstwa, zrobienie sobie krzywdy, agresję wobec konkretnych osób z jego otoczenia.
W niektórych przypadkach halucynozie alkoholowej towarzyszą usystematyzowane urojenia prześladowcze. Wówczas chory jest przekonany, że ktoś go śledzi, podsłuchuje albo chce zorganizować zamach na jego życie. To powoduje lęk i niepokój, a niekiedy doprowadza do zachowań agresywnych oraz autoagresywnych.
Czasami do omamów słuchowych dołączają również czuciowe – pacjent ma wrażenie, że chodzą po nim mrówki albo ma coś w jamie ustnej – oraz zaburzenia orientacji allopsychicznej – chory nie wie, gdzie się znajduje lub nie potrafi podać aktualnej daty.
Przeważnie jednak w halucynozie alkoholowej nie stwierdza się zaburzeń świadomości albo ocenia się ich słabe nasilenie. Podobnie dzieje się w przypadku objawów wegetatywnych.
Ostra halucynoza utrzymuje się maksymalnie do kilku tygodni, chociaż zazwyczaj trwa kilka dni. W podostrej postaci stwierdza się omamy występujące przez kilka miesięcy, natomiast w przewlekłej – nawet kilka lat. Przewlekła halucynoza nazywana także halucynozą Wernickiego wymaga różnicowania ze schizofrenią paranoidalną.
Leczenie
Ewentualne próby wytłumaczenia choremu, że to co słyszy, nie jest prawdziwe, nie mają większego sensu, ponieważ i tak nie wpłyną na ustąpienie objawów. Halucynozę alkoholową leczy się wyłącznie farmakologicznie poprzez podawanie leków przeciwpsychotycznych, czyli neuroleptyków. Podstawą wyleczenia jest zachowanie abstynencji – wspomniane neuroleptyki można przyjmować wyłącznie wtedy, gdy pacjent pozostaje trzeźwy. Połączenie preparatów przeciwpsychotycznych z alkoholem etylowym może spowodować poważne powikłania, ponieważ tego rodzaju leki oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy.
Czasami leczenie halucynozy przeprowadza się ambulatoryjnie, czasami – w przypadku nasilonej agresji w stosunku do osób z otoczenia albo ryzyka prób samobójczych – konieczna jest hospitalizacja.
Ci, u których wystąpiły objawy halucynozy alkoholowej, powinni przebywać pod regularną opieką psychiatryczną i podjąć leczenie odwykowe, aby nie narażać się na nawroty choroby.
Bibliografia
- B. Habrat, W. Waldman, J. Sein Anand, Postępowanie w alkoholowych zespołach abstynencyjnych, http://www.wple.net/plek/numery_2012/numer-8-2012/470-476.pdf
- A. Klimkiewicz, Zaburzenia psychiczne wynikające z picia alkoholu, https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/uzaleznienia/81341,zaburzenia-psychiczne-wynikajace-z-picia-alkoholu
- M. Krzystanek, Uzależnienie od alkoholu, https://www.psychiatria.pl/artykul/uzaleznienie-od-alkoholu/626/4
- S. Pużyński, J. Wciórka, J. Rybakowski, Psychiatria T.1. Podstawy psychiatrii, Wrocław 2011.
- Standardy leczenia farmakologicznego niektórych zaburzeń psychicznych, pod red. M. Jaremy, Gdańsk 2011.
- D. Strzelecki, M. Kowman, Zaburzenia psychiczne spowodowane używaniem alkoholu, http://a.umed.pl/psychiatria/dydaktyka/2015/Uzaleznienie%20od%20alkoholu%20-%20VI.pdf
- B.T. Woronowicz, Halucynoza alkoholowa, http://www.psychologia.net.pl/slownik.php?level=47
