Neuropatia alkoholowa (inaczej polineuropatia alkoholowa) to zespół objawów klinicznych, które rozwijają się u osób uzależnionych od alkoholu. Schorzenie wiąże się z istniejącym stanem zapalnym albo uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego. Powoduje problemy z przewodzeniem informacji czuciowych, ruchowych oraz autonomicznych. Z tego względu polineuropatię alkoholową zalicza się do chorób neurologicznych. Według różnych danych występuje u 30, a nawet 50% alkoholików, chociaż częściej dotyka mężczyzn niż kobiet. Wiadomo, że ryzyko zachorowania zwiększa się wraz z częstotliwością i ilością spożywanego alkoholu.
Zmiany charakterystyczne dla neuropatii alkoholowej lokalizuje się zazwyczaj w podwzgórzu, okolicach komory trzeciej i dna komory czwartej, a także w istocie szarej wokół wodociągu mózgu.
Neuropatia alkoholowa jest drugą, zaraz po cukrzycowej, najczęściej występującą odmianą polineuropatii nabytej.
Przyczyny neuropatii alkoholowej
Przyczyn wystąpienia choroby upatruje się w niedoborach składników odżywczych – zwłaszcza witamin z grupy B. Trzeba pamiętać, że alkohol znacząco wpływa na cały proces odżywiania, w tym na trawienie, magazynowanie, wykorzystywanie oraz na wydalanie różnych składników pokarmowych. M.in. hamuje ich rozkład na prostsze, osłabia wchłanianie, a także uniemożliwia całkowite wykorzystanie tego, co już zostało strawione. Dodatkowo osoby uzależnione od alkoholu bardzo często nie zwracają uwagi na prawidłowe odżywianie, a co za tym idzie, nie zaspokajają potrzeb organizmu. To wszystko prowadzi do wspomnianych niedoborów, w tym do niewystarczającej ilości witamin z grupy B, które odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.
Drugim powodem powstawania neuropatii alkoholowej jest toksyczny wpływ alkoholu na włókna nerwowe. Niszczy je aldehyd octowy, podstawowy produkt metabolizmu etanolu, a sam alkohol wpływa również na demielinizację nerwów, czyli utratę osłonek mielinowych odpowiedzialnych za przewodzenie impulsów. To z kolei powoduje wolniejszy przepływ impulsów elektrycznych pomiędzy komórkami nerwowymi i wpływa na czucie oraz na tempo reakcji.
Jako trzecią przyczynę neuropatii alkoholowej wymienia się częste urazy, np. w wyniku wypadków.
Objawy i skutki
Najczęstszymi pierwszymi objawami polineuropatii alkoholowej są: pieczenie, mrowienie lub drętwienia pojawiające się w dystalnych – dalszych – częściach kończyn zarówno dolnych, jak i górnych. Zazwyczaj dotyczy to najpierw stóp, a w cięższych przypadkach dłoni. Czasami pacjenci narzekają również na bolesne skurcze łydek.
Choroba ma charakter postępujący, to znaczy, że rozwija się w czasie, dlatego jej objawy się nasilają. W kolejnej fazie można zaobserwować zaburzenia czucia, także tak zwanego czucia głębokiego. Pacjent nie wie, jak ułożona jest np. jego noga, jeśli jej nie widzi. Charakterystyczne dla neuropatii alkoholowej są również: osłabienie siły mięśniowej, w tym symetryczne niedowłady – zazwyczaj niedowład obu nóg, osłabienie odruchów głębokich oraz chrypka spowodowana neuropatią nerwu krtaniowego wstecznego. Zaawansowana postać choroby prowadzi do pojawienia się przewlekłych dolegliwości bólowych zwłaszcza w obrębie kończyn dolnych, ciągłego uczucia zimna lub gorąca, nadmiernej potliwości dłoni i stóp, a także do owrzodzeń i innych zmian będących wynikiem osłabienia skóry. Skóra – szczególnie na stopach oraz w okolicach podudzi – staje się cienka, co powoduje, że jest bardziej podatna na wszelkie urazy. U niektórych pacjentów obserwuje się również przebarwienia skóry w wybranych obszarach.
W efekcie problemów mięśniowych występują również zaburzenia chodu oraz ruchu. Objawy neuropatii alkoholowej dotyczą zazwyczaj nóg, ale mogą obejmować dodatkowo obręcz barkową i biodrową.
Chorobę diagnozuje się na podstawie wymienionych objawów oraz uzyskanych informacji na temat przewlekłego nadużywania alkoholu przez pacjenta. Co ciekawe, badanie przewodzenia nerwowego w przypadku chorego na neuropatię alkoholową może dać wynik prawidłowy, dlatego podstawą diagnozy jest wywiad uzupełniony o ewentualne badania laboratoryjne.
Leczenie i rokowania
Leczenie w przypadku neuropatii alkoholowej polega przede wszystkim na regularnym przyjmowaniu witaminy B1 oraz stosowaniu diety wysokowartościowej bogatej w witaminy z grupy B i inne składniki odżywcze. W niektórych przypadkach dodatkowo podaje się niesteroidowe leki przeciwzapalne albo trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, które zmniejszają objawy bólowe. Czasami zaleca się również włączenie fizjoterapii, aby usprawnić powrót do zdrowia. Jednak podstawą wyleczenia jest zaprzestanie spożywania alkoholu – całkowita abstynencja.
Jeśli pacjent zastosuje się do zaleceń, ma szansę na całkowite wyjście z choroby. Zazwyczaj trwa to kilka miesięcy. Jeżeli jednak nie podejmie leczenia, neuropatia będzie postępowała, a trzeba pamiętać, że nieleczone postaci ciężkiej neuropatii alkoholowej nie tylko powodują ból i utrudniają codzienne funkcjonowanie, lecz także mogą nawet prowadzić do zgonów.
Bibliografia
- Alkohol a odżywianie, tłum. M. Ślósarska, http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia/51-alkohol-i-nauka/254-alkohol-a-odzywianie.html.
- A. Klimkiewicz, Choroby somatyczne spowodowane używaniem alkoholu, https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/uzaleznienia/81417,choroby-somatyczne-spowodowanie-uzywaniem-alkoholu
- M. Kłos, Polineuropatia alkoholowa, http://www.interna.com.pl/polineuropatia_alkoholowa.htm
- R. J. Podemski, Kompendium neurologii, Gdańsk 2008.
- A. Sobańska, Diagnostyka różnicowa zaburzeń czucia, „Neurologia po Dyplomie”, 2013, nr 8.
- B.T. Woronowicz, Problemy alkoholowe w praktyce lekarza rodzinnego. Część I., „Medycyna Rodzinna”, 2002, z. 17, nr 1.
