Alkohol jest jedną z najpowszechniejszych substancji psychoaktywnych, które są legalne i w dużym stopniu nadużywane. Nawet jego niewielkie ilości wpływają na stan człowieka – jego zdrowie i psychikę. W przypadku długotrwałego picia zmiany w organizmie mogą być bardzo poważne. Przede wszystkim nawet jego niewielkie ilości wpływają na funkcjonowanie układu nerwowego. Pogarsza się reakcja wzrokowa, słuchowa oraz precyzja ruchów.
Układ nerwowy
Podczas spożywania alkoholu to układ nerwowy jest atakowany jako pierwszy. Jego działanie hamuje najwrażliwsze ośrodki układu nerwowego odpowiedzialne za precyzyjne myślenie, logiczne rozumowanie i prawidłowy osąd. Upośledzeniu ulega również uczuciowość wyższa – która jest przypisana do człowieka. Należy do niej etyka, moralność, poczucie więzi rodzinnych czy międzyludzkich. Funkcje ośrodków kory mózgowej również ulegają upośledzeniu, co powoduje uwolnienie instynktów i popędów ukrytych w człowieku. Pojawiają się też prymitywne zachowania.
Alkohol niszczy również nerwy obwodowe. Wraz z niedoborem witamin z grupy B jego długotrwałe nadużywanie powoduje zapalenie wielonerwowe (polineuropatię alkoholową), objawiające się zaburzeniami czucia w kończynach, nadwrażliwością na bodźce zewnętrzne takie jak, zimno, ciepło czy np. zbyt ciasne obuwie. Pojawiają się bolesne skurcze łydek oraz drętwienie i mrowienie w palcach stóp. Podczas chodzenia nogi mogą się szybko męczyć. W miarę postępowania choroby, mrowienie może obejmować dolne części kończyn, a w dalszych etapach choroby może dojść do owrzodzeń troficznych, zaników mięśniowych, a nawet niedowładu w kończynach.
W miarę długotrwałego spożywania alkoholu, jego działanie wpływa na rdzeń mózgowy i części pnia mózgowego. Powoduje to zanikanie odruchów i zahamowanie pracy ważnych ośrodków mózgowych. Skutkuje to do zaburzeniami układu oddechowego, krążenia, a w skrajnych przypadkach powoduje śmierć.
Przy uszkodzeniu obwodowego układu nerwowego może również dojść do zapalenia pozagałkowego nerwu wzrokowego. Pojawia się on przy zatruciu metanolem oraz przy nadmiernym spożyciu etanolu, ponieważ alkohol wypłukuje witaminę A i karoten. Prowadzi do zatrucia układu wzrokowego i może spowodować nieodwracalną ślepotę.
Układ krążenia
Po spożyciu dużej ilości alkoholu mogą wystąpić zaburzenia akcji serca oraz zwężenia lub rozszerzenia naczyń krwionośnych. W związku z tym, mylne jest twierdzenie, że alkohol rozgrzewa. Jest to wynik rozszerzenia naczyń krwionośnych, które znajdują się bezpośrednio pod skórą. Powoduje to dopływanie ciepłej krwi z organizmu do naczyń krwionośnych znajdujących się w skórze, gdzie następnie krew się ochładza i z powrotem wędruje do organizmu.
Krótkotrwałe zaburzenia akcji serca nie pozostawiają w organizmie trwałych uszkodzeń. Jednak stałe spożywanie alkoholu w nadmiernych ilościach powoduje już trwałe uszkodzenia. Mogą pojawiać się dolegliwości serca i naczyń krwionośnych. Niektóre z nich mogą trwać krótko i pojawiać się sporadycznie na przykład poprzez dodatkowe skurcze serca czy podniesione ciśnienie tętnicze. Mogą pojawiać się też bóle okolic serca.
Inne dolegliwości wywołane przez długotrwałe spożywanie alkoholu mogą być stałe i uniemożliwiać normalne funkcjonowanie. Prowadzi to do zmniejszenia odporności organizmu oraz zmniejsza tolerancje na spożywany alkohol.
Skutkiem picia alkoholu przez długi okres czasu może być choroba mięśnia sercowego. Powstaje ona w wyniku trującego działania alkoholu i jego produktów przemiany. Do objawów tego zaburzenia zalicza się:
- zaburzenia rytmu serca;
- przyspieszenie akcji serca,
- przewlekle skrócony oddech.
Skutkiem tej choroby jest powiększenie serca, szmer oddechowy, anomalie w badaniu EKG. Sama choroba w początkowej fazie rozwoju może być bezobjawowa. Często ujawnia się napadem częstoskurczu, migotaniem przedsionków, bólami serca czy dusznościami. Zakażenia organizmu, stres lub duży wysiłek przyspieszają objawianie się tej choroby. Dodatkowo upośledzenia mięsna sercowego mogą być powodowane przez niedobór witaminy B1 (tianiny). Spowodowane jest to nadmiernym, długotrwałym piciem alkoholu, które powoduje upośledzenie wchłaniania się witamin w przewodzie pokarmowych.
Choroby mięśnia sercowego łatwo można wyleczyć u osób, które przez krótki okres czasu nadużywały alkoholu i przestały pić. Całkowita abstynencja połączona z leczeniem umożliwia znaczną poprawę pracy serca. Długie picie zaś prowadzi do zmian zwyrodnieniowych komórek mięśnia sercowego, co prowadzi do masywnych obrzęków. Może też występować sinica i duszności – nie tylko przy wysiłku.
Alkohol powoduje również rozwój chorób naczyń krwionośnych. Przy długofalowym nadużywaniu alkoholu ciśnienie może być cały czas podwyższone co często prowadzić do trwałego nadciśnienia tętniczego. Przez to zwiększa się prawdopodobieństwo rozwinięcia się choroby nadciśnieniowej. U ludzi cierpiących na miażdżycę lub nadciśnienie, wahania ciśnienia po wypiciu alkoholu mogą doprowadzić do pęknięcia ściany tętnicy, co skutkuje groźnymi krwotokami tętniczymi. Jeżeli zdarzy się to w mózgu, może dojść do udaru lub porażenia, w skutek czego może nastąpić śmierć albo trwałe kalectwo.
Układ pokarmowy
Zaburzenia w pracy układu pokarmowego są najczęstszymi skutkami nadużywania alkoholu. Przewód pokarmowy jest bezpośrednio narażony na oddziaływanie napojów alkoholowych. Alkohol silnie pobudza wydzielanie się kwasu solnego w żołądku. Przez to osoby uzależnione są bardziej narażone na choroby wrzodowe żołądka i dwunastnicy. Ponadto wiąże się to pośrednio z oddziaływaniem na pozostałe narządy i powoduje powstawanie innych chorób np. alkoholowej marskości wątroby.
Alkohol może też pogarszać stan jamy ustnej, zwłaszcza ten bardziej stężony. Powoduje podrażnienie mechaniczne śluzówki i prowadzi do stanu nieżytowego. Ułatwia to zakażenia bakteryjne poprzez obniżenie odporności tkanek. Jeżeli połączone jest to z nieprzestrzeganiem higieny osobistej i paleniem papierosów to może doprowadzić do pękania i zapalenia kącików ust, a także do nadżerek pojawiających się na śluzówce. Pojawiają się też uczucie suchości w jamie ustnej i gardle oraz pieczenie języka, ponieważ alkohol działa na przełyk drażniąco i odwadniająco. Występowanie wymiotów również nie wpływa korzystnie, bo powoduje uszkodzenia błony śluzowej.
Często też alkohol powoduje ruchy soku żołądkowego aż do przełyku, co podrażnia tkanki i może prowadzić do pojawienia się nadżerek. Może to spowodować uczucie palenia za mostkiem (zgaga), a nawet krwotoki z przełyku.
Wątroba i trzustka
Działanie alkoholu szczególnie upośledza pracę wątroby, w której zachodzą najważniejsze jego przemiany. Uszkodzenie miąższu wątroby jest skutkiem długotrwałego picia i w początkowej fazie może być bezobjawowe i mylnie określane jako niestrawność, przepicie lub nieżyt żołądka. Mimo dużych zdolności wątroby do regeneracji, takie uszkodzenia mogą być nieodwracalne jeśli chory zostanie za późno zdiagnozowany. Najgroźniejszą z chorób jest marskość wątroby, która prowadzi do przewlekłego zapalenia. Objawia się ona krwotokami z przewodu pokarmowego, silnymi wzdęciami brzucha, a także upośledzeniami łaknienia, nudnościami i wymiotami. Wątroba jest powiększona i podczas obmacywania bolesna.
Następnie przy niewydolności wątroby może pojawiać się jej tłuszczowe zwyrodnienie. Objawia się ono uczuciem pełności, rozpierania w nadbrzuszu i wzdęciem brzucha. Może pojawiać się też brak apetytu, nudności i ogólne osłabienie. Taki stan może być odwracalny jedynie przy pełnej abstynencji i odpowiedniej diecie.
Nadmierne spożycie alkoholu może również prowadzić do uszkodzeń trzustki – alkoholowego zapalenia trzustki. Rozwój tej choroby prowadzi do cukrzycy a nawet śmierci.
Przyswajanie składników pokarmowych
Spożywanie alkoholu ogranicza przyswajanie i powoduje niedobory witamin i oraz innych pierwiastków, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Skutkuje to m.in. zmianami skórnymi czy zaburzeniami widzenia, w zależności od tego jakiej witaminy lub pierwiastka brakuje w organizmie.
Alkohol a odchudzanie
Czysty etanol zawiera w 1 gramie 7 Kcal. Nie może on zostać zmagazynowany w postaci tkanki tłuszczowej, jednak w przypadku jego nadmiaru, reszta makroskładników zostanie zmagazynowana. Spowodowane jest to tym, że póki we krwi znajduje się alkohol, to białko, tłuszcz i węglowodany nie zostają poprawnie zmetabolizowane.
Układ odpornościowy
Długotrwałe spożywanie alkoholu zaburza funkcjonowanie układu odpornościowego. Sprzyja to rozwojowi bakterii i wirusów. Powoduje to zwiększenie podatności na choroby zakaźne, zapalenie górnych i dolnych dróg oddechowych (np. nosa, gardła, krtani, oskrzeli czy płuc).
Nadmiar alkoholu w organizmie osłabia aktywność i upośledza zdolności limfocytów m.in. do produkcji przeciw ciał odpowiedzialnych za likwidowanie obcych antygenów.
Alkoholicy są również w większym stopniu narażeni na rozwój gruźlicy płuc. Jest to ciężka choroba wywołana przez prątki Kocha, która może doprowadzić do niewydolności oddechowej, a nawet do śmierci.
Układ oddechowy
Spożywanie alkoholu w wielu przypadkach może powodować przewlekłe zapalenie dróg oddechowych. Powoduje przewlekłe zapalenie błony śluzowej tchawicy i oskrzeli. U alkoholików występuje też wyższe prawdopodobieństwo wystąpienia raka jamy ustnej, krtani i tchawicy.
Układ moczowy
Nadmiar alkoholu wpływa również na pracę nerek. Może powodować ostre niewydolności spowodowane przez ich uszkodzenie. Skutkiem czego jest wzrost stężenia kwasu moczowego we krwi, który powoduje również objawy dny moczanowej, a także odkładanie się złogów magnezu w drogach moczowych.
Układ hormonalny
W przypadku zniszczenia wątroby przez nadużywanie alkoholu, w organizmie mężczyzn, dochodzi do zwiększenia ilości estrogenów, które przeważają nad testosteronem. Spowodowane jest to tym, że upośledzona wątroba nie likwiduje nadmiaru tego hormonu. Takie wahania hormonów objawiają się ginekomastią, czyli rozwojem gruczołów piersiowych. Zmianie ulega też rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w organizmie – z typu męskiego na typ żeński. Dodatkowo mogą też wystąpić kłopoty z erekcją itp.
Zaburzenia psychiczne
Alkohol powoduje duże zmiany w psychice. Wpływa na zmiany osobowości, powoduje niepokój, otępienie czy bezsenność. Osoby nadużywające alkoholu przez długi czas mogą mieć też problemy z pamięcią. Może też występować zwiększona drażliwość, agresja i zmienność nastroju.
Wszystkie objawy nie są stałe i nie zawsze u każdego występują. Jednak jeżeli się pojawią to mają tendencję do nasilania się, a ich rozwój może zatrzymać jedynie abstynencja. Przy nasileniach objawów może dochodzić do otępienia alkoholowego lub psychozy Korsakowa. Nagłe przerwanie picia może też spowodować objawy abstynencyjne takie, jak ostre psychozy alkoholowe (np. majaczenie czy halucynację) lub padaczkę.
Bibliografia
- Szymczak A., Niśkiewicz I., Krela-Kaźmierczak I., Linke K. 2009. Wpływ alkoholu na wybrane schorzenia przewodu pokarmowego. Nowiny lekarskie, 78, s. 222-227.
- Jankowski M.M., Ignatowska-Jankowska B., Kumański K., Witek B., Świergiel A.H. 2013. Wpływ alkoholu na układ odpornościowy – przegląd badań. Alkoholizm i Narkomania, Tom 26, nr 1, s. 37-57.
- Waszkiewicz N., Zalewska A., Szulc A., Kępka A., Konarzewska B., Zalewska-Szajda B., Chojnowska S., Waszkiel D., Zwierz K. 2011. Wpływ alkoholu na jamę ustną, ślinianki oraz ślinę. Pol. Merk. Lek., XXX, 175, 69, s. 69-74.
